Czym jest cytologia płynna i dlaczego warto ją wykonać?

W profilaktyce raka szyjki macicy badanie cytologiczne odgrywa kluczową rolę. Tradycyjna cytologia znana jest od dekad, ale od kilku lat coraz większą popularność zdobywa jej nowocześniejsza wersja – cytologia płynna (LBC, Liquid-Based Cytology). To metoda bardziej precyzyjna, dokładniejsza i dająca więcej możliwości diagnostycznych niż klasyczny rozmaz. Choć koszt badania bywa wyższy, jego zalety są trudne do przecenienia – zwłaszcza w kontekście wczesnego wykrywania zmian przednowotworowych. W artykule wyjaśniamy, czym jest cytologia płynna, jak przebiega, czym różni się od tradycyjnej i dlaczego warto ją wykonać.

Na czym polega cytologia płynna?

Cytologia płynna to nowoczesna technika pobierania i przygotowywania materiału komórkowego do oceny pod mikroskopem. Podstawowa różnica w stosunku do cytologii klasycznej polega na tym, że komórki z szyjki macicy są od razu umieszczane w specjalnym płynie konserwującym, zamiast być nanoszone bezpośrednio na szkiełko mikroskopowe. Następnie w laboratorium specjalista przygotowuje preparat do analizy, usuwając zanieczyszczenia, śluz i krew, co znacznie poprawia jakość próbki.

Efektem tego procesu jest czystszy, bardziej czytelny obraz mikroskopowy, który ułatwia wykrycie nawet niewielkich zmian komórkowych. Co więcej, ta sama próbka może być użyta również do dodatkowych testów, takich jak wykrywanie wirusa HPV (najważniejszego czynnika ryzyka raka szyjki macicy) lub badania molekularne. Dzięki temu cytologia płynna pozwala nie tylko na ocenę stanu komórek, ale i głębszą analizę ryzyka onkologicznego.

Czym różni się cytologia płynna od klasycznej?

Choć obie metody mają ten sam cel – ocenę komórek nabłonka szyjki macicy – różnią się znacząco w sposobie przygotowania próbki. W tradycyjnej cytologii materiał nanoszony jest bezpośrednio na szkiełko, co często skutkuje nierównomiernym rozłożeniem komórek, obecnością artefaktów, śluzu lub zakrzepów, które utrudniają ocenę. To może prowadzić do konieczności powtarzania badania lub, co gorsza, przeoczenia niepokojących zmian.

Cytologia płynna natomiast eliminuje wiele z tych problemów. Dzięki dokładniejszemu oczyszczeniu próbki uzyskuje się preparat o lepszej jakości diagnostycznej. W badaniach wykazano, że LBC pozwala wykrywać zmiany śródnabłonkowe i przednowotworowe z większą czułością, co przekłada się na lepszą skuteczność profilaktyki raka szyjki macicy. W dodatku zmniejsza się liczba wyników „niediagnostycznych” lub wymagających powtórzenia, co oszczędza pacjentce stres i czas.

Kiedy warto wykonać cytologię płynną?

Cytologię płynną można wykonać w tych samych wskazaniach co klasyczną, czyli przede wszystkim w profilaktyce raka szyjki macicy – zwykle co 1–3 lata, w zależności od wieku i wcześniejszych wyników. Jest szczególnie polecana kobietom, które:

mają historię nieprawidłowych wyników cytologii,
znajdują się w grupie ryzyka (wczesne rozpoczęcie współżycia, wielu partnerów, infekcja HPV),
chcą skorzystać z badań bardziej czułych i nowoczesnych,
potrzebują jednoczesnego badania HPV z tej samej próbki.

Warto również rozważyć cytologię płynną w sytuacjach, gdy wcześniejsze badania były trudne do oceny lub wymagały powtórzenia. W takich przypadkach LBC może znacząco zwiększyć szansę na postawienie trafnej diagnozy.

Czy cytologia płynna ma wady?

Główną barierą w dostępie do cytologii płynnej jest jej koszt – w Polsce badanie to nie zawsze jest refundowane w ramach NFZ, co oznacza, że pacjentka musi pokryć jego koszt samodzielnie (zwykle 100–200 zł). Mimo to, dla wielu kobiet to inwestycja w dokładniejszą i bezpieczniejszą diagnostykę, która może uchronić przed kosztownym i bolesnym leczeniem nowotworu w zaawansowanym stadium.

Kolejnym ograniczeniem może być dostępność techniczna – nie wszystkie gabinety ginekologiczne posiadają odpowiedni sprzęt i kontrakty z laboratoriami wykonującymi LBC. Niemniej jednak coraz więcej placówek wdraża tę metodę jako standard, zwłaszcza w prywatnej opiece zdrowotnej. Po stronie pacjentki nie ma natomiast dodatkowego przygotowania – badanie przebiega tak samo jak w przypadku cytologii klasycznej.

Podsumowanie

Cytologia płynna to nowoczesna i bardziej precyzyjna alternatywa dla klasycznej cytologii. Dzięki czystszej próbce i możliwości przeprowadzenia dodatkowych testów (np. HPV), zwiększa wykrywalność zmian przednowotworowych i poprawia skuteczność profilaktyki raka szyjki macicy. Choć jej koszt bywa wyższy, zalety diagnostyczne przemawiają za tym, by traktować ją jako inwestycję w zdrowie. Regularne wykonywanie cytologii – niezależnie od wybranej metody – pozostaje najważniejszym narzędziem ochrony kobiet przed jednym z najgroźniejszych nowotworów ginekologicznych.