Z ostatniej chwili
- 26 czerwca 2025
Wczesne wykrycie wad postawy u dziecka może zapobiec wielu problemom zdrowotnym w przyszłości – od przewlekłych bólów kręgosłupa, przez zaburzenia wzrostu, aż po problemy z koncentracją czy oddychaniem. Niestety, wady te często rozwijają się powoli i bezobjawowo, dlatego ich rozpoznanie wymaga uważnej obserwacji i wiedzy, czego szukać. Sygnały ostrzegawcze bywają subtelne – nierówne ustawienie barków, skrzywienie miednicy czy asymetria łopatek – a im wcześniej zostaną zauważone, tym łatwiej je skorygować.
Dzieci, które spędzają długie godziny przed ekranem, noszą ciężkie plecaki lub rzadko uczestniczą w aktywności fizycznej, są szczególnie narażone na rozwój wad postawy. Rodzice i nauczyciele pełnią więc kluczową rolę w ich wczesnym wykrywaniu. Poniżej przedstawiamy pięć najważniejszych obszarów związanych z diagnozowaniem nieprawidłowości w postawie dziecka oraz praktyczne sposoby obserwacji i interwencji.
Pierwszym krokiem do wykrycia wady postawy jest uważne przyglądanie się dziecku w codziennych sytuacjach: jak stoi, chodzi, siada, nosi plecak. Niepokojące mogą być: nierówne ustawienie ramion, pochylenie głowy na jedną stronę, odstające łopatki, wyraźna asymetria bioder, kolana skierowane do środka (tzw. koślawe) lub na zewnątrz (szpotawe). Również nawyk siedzenia „w literę W” czy krzyżowania nóg może prowadzić do deformacji.
Warto poprosić dziecko, by stanęło prosto tyłem do rodzica – bose, w lekkim ubraniu. W tej pozycji dobrze widać różnice w ułożeniu ciała. Pomocne może być też wykonanie kilku zdjęć z profilu i od tyłu, które można porównać co kilka miesięcy. Jeśli zauważysz jakąkolwiek asymetrię, nie warto czekać – wczesna konsultacja z fizjoterapeutą pozwala uniknąć utrwalenia wad i skomplikowanej rehabilitacji.
Najczęściej diagnozowane u dzieci wady postawy to: skolioza, plecy okrągłe, plecy wklęsłe oraz płaskostopie. Skolioza to trójpłaszczyznowe skrzywienie kręgosłupa, które może postępować z wiekiem, szczególnie w okresie intensywnego wzrostu. Plecy okrągłe to nadmierna kifoza piersiowa – dziecko wydaje się „zgarbione”, barki są wysunięte do przodu, a głowa pochylona. Plecy wklęsłe z kolei charakteryzują się nadmierną lordozą w odcinku lędźwiowym i wystającym brzuchem.
Płaskostopie i koślawość stóp (kolan) także zaliczają się do najczęstszych deformacji, szczególnie w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Te wady nie zawsze bolą, ale mogą wpływać na chód, równowagę i powodować bóle nóg lub kręgosłupa. Wszystkie z wymienionych wad można skorygować, jeśli zostaną rozpoznane odpowiednio wcześnie. Dlatego tak ważne jest obserwowanie sylwetki dziecka i niebagatelizowanie drobnych odchyleń od normy.
Do specjalisty – fizjoterapeuty, ortopedy lub pediatry – warto udać się nie tylko wtedy, gdy zauważymy wyraźną wadę postawy, ale również przy mniej oczywistych objawach. Częste bóle pleców, karku, głowy, problemy z utrzymaniem równowagi, szybka męczliwość czy niechęć do aktywności fizycznej mogą świadczyć o zaburzeniach postawy. Również trudności z koncentracją, spłycony oddech czy ścieranie się butów tylko z jednej strony mogą być cennym sygnałem.
Wizyta u specjalisty zwykle zaczyna się od analizy sylwetki i chodu, często przy pomocy podoskopu (urządzenia oceniającego rozkład nacisku stóp) lub analizy komputerowej. Lekarz może także zlecić badanie RTG, jeśli podejrzewa skoliozę o charakterze strukturalnym. Warto pamiętać, że im wcześniej rozpocznie się ewentualne leczenie, tym szybciej można przywrócić prawidłową postawę i zapobiec powikłaniom.
Aktywność fizyczna to najlepsza profilaktyka wad postawy – wzmacnia mięśnie, poprawia koordynację i wspiera prawidłowy rozwój kośćca. Dziecko powinno codziennie się ruszać, najlepiej co najmniej 60 minut, w formie zabawy, spaceru, jazdy na rowerze lub zorganizowanych zajęć sportowych. Najlepsze dyscypliny to: pływanie, gimnastyka, taniec, sztuki walki i ćwiczenia równoważne.
Jeśli wada postawy została już rozpoznana, rehabilitacja ruchowa staje się podstawą leczenia. Indywidualnie dobrany zestaw ćwiczeń pozwala skorygować nieprawidłowości i zapobiec ich pogłębianiu. Kluczowa jest jednak systematyczność – ćwiczenia muszą być wykonywane także w domu, nie tylko podczas wizyt u terapeuty. Dzieci szybko tracą motywację, dlatego warto włączyć je w aktywności rodzinne i chwalić za każdy postęp.
Rodzice odgrywają kluczową rolę w profilaktyce – nie tylko przez obserwację, ale i codzienne nawyki. Ważne jest, aby dziecko miało ergonomiczne miejsce do nauki (odpowiednie krzesło i biurko), dobrze dobrany plecak (lekki, z szerokimi szelkami) i ograniczony czas spędzany przy ekranach. Nie mniej istotna jest rola nauczycieli i wychowawców – to oni często jako pierwsi zauważają problemy z postawą, szczególnie w czasie lekcji WF czy przerw.
W wielu szkołach prowadzi się przesiewowe badania postawy, ale ich jakość i częstotliwość bywa różna. Dlatego warto być czujnym i nie polegać wyłącznie na systemie edukacyjnym. Jeśli dziecko uczęszcza na zajęcia sportowe, dobrze by trener również zwrócił uwagę na jego postawę. Zintegrowane działanie rodziny i szkoły to najlepszy sposób na szybkie wychwycenie problemu i skuteczne wdrożenie działań naprawczych.
Podsumowanie
Wady postawy u dzieci to narastający problem zdrowotny, który – choć często rozwija się po cichu – może prowadzić do poważnych konsekwencji w dorosłym życiu. Kluczem do skutecznej profilaktyki jest uważna obserwacja, reagowanie na drobne sygnały i regularna kontrola sylwetki. Im szybciej wykryta wada, tym większa szansa na pełną korekcję bez poważniejszych interwencji.
Rodzice, nauczyciele i lekarze powinni wspólnie wspierać dziecko w dbaniu o zdrową postawę – poprzez edukację, dobre nawyki, aktywność fizyczną i regularne badania. Zdrowy kręgosłup to fundament nie tylko dobrej sylwetki, ale też komfortu życia, koncentracji i odporności. A właściwa postawa, ukształtowana w dzieciństwie, zostaje z nami na całe życie.
